W 1962 r. utworzony został Instytut Pracy, który w 1972 r. przekształcono w Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. Decyzją nr 753/501/2022 Instytut Pracy i Spraw Socjalnych otrzymał kategorię naukową A w dyscyplinie ekonomia i finanse. Jednostką nadzorującą dla IPiSS jest Ministerstwo Rodziny Polityki Społecznej. Instytut podejmuje problemy pracy i polityki społecznej w sposób interdyscyplinarny.
W pracach reprezentowane są takie dyscypliny, jak:
- ekonomia
- prawo
- politologia
- socjologia
- pedagogika
- polityka społeczna
Kierunki prac badawczych są dostosowywane do bieżących potrzeb polityki społeczno-gospodarczej kraju. Placówka prowadzi też działalność wydawniczą — książki i czasopisma.
Badania IPiSS — w wielu dziedzinach prekursorskie — dotyczą zwłaszcza następującej problematyki:
- analiz efektywności instrumentów polityki społecznej i polityki rynku pracy
- analiz rynku pracy
- prognoz podaży i popytu na pracę w Polsce
- systemów motywacyjnych i systemów wartościowania pracy w gospodarce rynkowej
- ubóstwa i metod przeciwdziałania biedzie oraz marginalizacji
- demograficznych i społeczno-ekonomicznych uwarunkowań życia i funkcjonowania rodzin różnych typów
- funkcjonowania podmiotów polityki społecznej w sferze publicznej i o charakterze non-profit
- zabezpieczenia społecznego: ubezpieczeń społecznych, pomocy społecznej, ochrony zdrowia oraz pomocy rodzinie w wypełnianiu jej funkcji
- ekonomii społecznej
- gerontologii społecznej